Rënia e çmimeve të kriptomonedhave është dokumentuar mirë, veçanërisht kur bëhet fjalë për investitorët e vegjël dhe tregtarët që kanë humbur shuma të mëdha parash.

Por kriptomonedhat nuk janë vetëm një histori ekonomike dhe rënia e tyre nuk po godet vetëm investitorët individualë. Për vendet si El Salvadori, Koreja e Veriut, Venezuela dhe Irani, kriptomonedhat janë shfaqur gjithashtu vitet e fundit si një mjet për arritjen e qëllimeve gjeopolitike. Diktatorët kanë hyrë në botën e kriptomonedhave për një sërë arsyesh, por ky sistem relativisht i ri ekonomik dhe teknologjik po has përplasje me politikën.

"Ajo që fshihet nën sipërfaqe, mendoj unë, janë njerëz oportunistë, ligjvënës apo politikanë që kërkojnë të ardhura," i tha Grid Yaya J. Fanusie, një bashkëpunëtor i lartë në Qendrën për Sigurinë e Re Amerikane dhe një ish-analist i CIA-s. "Ka një lloj aleance tani midis sektorit privat ose sektorit të teknologjisë dhe sektorëve politikë."

Edhe lufta në Ukrainë është ndikuar nga kriptomonedhat, pasi ka pasur përpjekje për të mbështetur financiarisht Ukrainën përmes kriptomonedhave. Në mes të kësaj rënie të tregut të kriptomonedhave, ndikimi nga to po ndihet në të gjithë globin.

Kriptomonedhat, shpresa e fundit
Kriptomonedhat shpesh shihen si asete spekulativ të rrezikshëm, por në disa vende ato janë tërheqëse sepse shihen si më të sigurta se monedha vendase. Në Liban, Argjentinë dhe Venezuelë, Bitcoin dhe kriptomonedhat e tjera kanë shpërthyer në popullaritet mes hiperinflacionit të shfrenuar. (Venezuelianët pësuan një normë inflacioni në vitin 2021 që arriti gati 700 për qind.) Qytetarët e këtyre vendeve u janë drejtuar kriptomonedhave si një bast më i mirë se monedhat e reja të kombeve të tyre përkatëse.

“Ju keni një mori vendesh ku banka qendrore, për një arsye ose një tjetër, nuk funksionon më në të vërtetë”, tha Grid David Yermack, një profesor i ekonomisë në Universitetin e Nju Jorkut, i cili studion kriptomonedhat. "Unë mendoj se disponueshmëria e Bitcoin si një alternativë ndaj monedhës fiat ka qenë disi e dobishme për këto vende."

Një nga vecoritë themelore të Bitcoin është se ai mund të jetë një mbrojtje kundër inflacionit. Ndërsa një monedhë vendase mund të ulet në vlerë me kalimin e kohës për shkak të politikave të një banke qendrore ose printimit të më shumë parave, Bitcoin do të ruajë një vlerë themelore sepse vetëm një sasi e kufizuar do të krijohet. Ekspertët thonë se kjo mund të jetë një mënyrë legjitime që një komb i shkatërruar nga inflacioni të mendojë për kriptomonedhën, ndërkohë që monedha kombëtare humbet pothuajse të gjithë vlerën e saj, kriptomonedhat do të ketë të paktën disa mundësi për t'u rikuperuar.
Ato kanë qenë gjithashtu të dobishme për qeveritë nën sanksione të rënda ndërkombëtare. Në Iran, ku qasja në sistemin financiar ndërkombëtar është penguar nga sanksionet, qeveria ka promovuar hapjen e minierave të kriptomonedhave si një zgjidhje alternative.
Ja se si funksionon: Irani ka mungesë të parave, por i pasur me naftë dhe gaz që tani e ka të vështirë t'i shesë në tregjet globale. Minierat e kriptomonedhave kërkojnë një sasi jashtëzakonisht të lartë të energjisë elektrike dhe në vitin 2019, Irani u bë një nga vendet e para në botë që legalizoi zyrtarisht minierat e kriptomonedhave në shkallë industriale. Qeveria licencoi operacionet minerare, të cilat mbështeten në flotën e kompjuterëve që kryejnë llogaritjet intensive, dhe u dha atyre energji elektrike falas. Bitcoin-ët që gjenerojnë këto operacione i shiten më pas bankës qendrore të vendit. Në vend që të shesë naftën dhe gazin e tij në tregun ndërkombëtar për dollarë, zgjidhja e Iranit do të thotë se në thelb po konverton naftën dhe gazin në Bitcoin.

Zgjidhja po funksionon. Sipas një raporti të vitit 2021 nga kompania kërkimore Elliptic, rreth 4.5 përqind e minierave globale të Bitcoin ndodh në Iran, duke sjellë të ardhura vjetore prej rreth 1 miliard dollarë në vit. Praktika mund të jetë bërë shumë e popullarizuar. Qeveria iraniane kohët e fundit mbylli më shumë se 7,000 ferma të palicencuara kriptosh, sepse ato po rëndonin rrjetin elektrik të vendit në mes të një krize energjie.
Tregtimi i kriptomonedhave gjithashtu ka shpërthyer në popullin iranian sepse sanksionet kanë bërë të vështira investimet dhe tregtimet e tjera. Rreth 12 milionë iranianë zotërojnë kripto, sipas një prej bursave të vendit. Këta investitorë do të kenë marrë një goditje edhe në uljen e fundit të cmimeve.
Por ditët e tregtimit të parregulluar të kriptomonedhave mund të jenë të numëruara. Në muajt e fundit, Shtetet e Bashkuara dhe qeveritë e tjera kanë sinjalizuar një gatishmëri të re për të ngritur akuza kundër bursave të kriptomonedhave në Iran dhe në cdo vend tjetër, që shmangin sanksionet ndërkombëtare.
Tanvi Ratna, një analist i kriptomonedhave me bazë në Indi, i tha Grid se sanksionet e fundit globale kundër Rusisë kanë përfshirë masa për monitorimin e transaksioneve të kriptomonedhave.
“Kur sanksionet filluan të dalin pas fillimit të luftës në Ukrainë, u fokusua shumë në sigurimin që bursat e kriptomonedhave të ishin në përputhje me sanksionet,” tha Ratna. "Kështu që ju po dëgjoni më pak për përdorimin e kriptomonedhave në këtë hapësirë."

El Salvadori: Kombi që po lëkundet nga vlera e Bitcoin
Asnjë lider botëror nuk e ka përqafuar botën e kriptomonedhave me të njëjtin zell misionar si Presidenti Salvadoran Nayib Bukele. Në shtator 2021, El Salvador u bë vendi i parë në botë që pranoi Bitcoin si kurs ligjor, duke kërkuar që bizneset të pranojnë monedhën së bashku me dollarin amerikan (qeveria e Salvadorit nuk e ka lëshuar monedhën e saj që nga viti 2001) dhe duke u dhënë qytetarëve stimuj financiarë për të shkarkuar një aplikacion tregtar Bitcoini të quajtur "Chivo Wallet".

Bukele duket se beson vërtet se Bitcoin është e ardhmja dhe se duke e bërë vendin e tij një destinacion miqësor ndaj kriptomonedave, ai mund të tërheqë investime nga e gjithë bota. Në një nivel më praktik, qeveria ka argumentuar se Bitcoin mund ta bëjë më të lehtë për salvadoranët marrjen e dërgesave nga të afërmit e më gjerë.

"Në periudhën afatshkurtër, kjo do të gjenerojë vende pune dhe do të ndihmojë në sigurimin e përfshirjes financiare për mijëra njerëz jashtë ekonomisë formale," tha Bukele në një konferencë Bitcoin në Miami në 2021. "Dhe në periudhën afatmesme dhe afatgjatë, ne shpresojmë që ky vendim i vogël mund ta shtyjë njerëzimin në drejtimin e duhur.”

Adoptmi i kriptomonedhave ka hasur vështirësi. Vetëm 1 në 5 biznese në El Salvador përdor rregullisht Bitcoin. Dhe më shumë se 60 përqind e atyre që kanë shkarkuar Chivo Wallet nuk e kanë përdorur kurrë atë. Defektet teknike me aplikacionin nuk kanë ndihmuar.
Megjithatë, Bukele ka qenë i padurueshëm, duke reklamuar rregullisht Bitcoin në një llogari në Twitter të ngarkuar me kriptofolje dhe duke zbuluar planet për një "Qytet Bitcoin" të propozuar, të ndërtuar mbi dizajne të frymëzuara nga Aleksandri i Madh, që do të krijohet në këmbët e një vullkani. Bukele ka futur më shumë se 100 milionë dollarë të rezervave të vendit në Bitcoin.

Në maj, Reuters vlerësoi se rrëzimi i fundit i Bitcoin kishte fshirë gati një të tretën e zotërimeve të qeverisë, por Bukele ka vazhduar të investojë, duke u mburrur se El Salvadori po blen në këtë rënie cmimesh.
Yermack, profesori i ekonomisë në NYU, tha se ajo që po bën Bukele nuk ka asnjë precedencë.
"Ka vende ku ekonomia është shumë e lidhur me pasurinë minerale ose çmimin e naftës, por është e vështirë të mendosh për një vend që spekuloi në thelb për një investim të rrezikshëm si një strategji rritjeje" i tha ai Grid.
Loja e Bukeles me Bitcoin e ka vënë vendin në kundërshtim me Fondin Monetar Ndërkombëtar, nga i cili po kërkon 1.3 miliardë dollarë financim. FMN-ja ka thënë se për të marrë një linjë të re krediti, El Salvadori do të duhet të trajtojë rreziqet e kreditit “në lidhje me adoptimin e Bitcoin si mjet ligjor”. Bukele nuk tregon asnjë shenjë për ta bërë këtë.

Një analist ekonomik nga Salvadori, i cili foli në kushte anonimiteti për shkak të klimës politike në vend, i tha Grid se ndikimi i vërtetë “qëndron në kostot oportune të burimeve të pakta. Ka nevoja sociale që vendi duhet të adresojë për shembull, 13.6 për qind e fëmijëve nën 5 vjeç, të cilët janë me probleme për shkak të kequshqyerjes.”

Ndërsa kriptomonedhat shpesh reklamohen nga avokatët për decentralizimin e tyre dhe mungesën e kontrollit shtetëror, eksperimenti Bitcoin i El Salvadorit ka përkuar me rritjen e autoritarizmit në vend. Bukele ka dërguar trupa për të frikësuar legjislaturën e vendit dhe ka minuar pavarësinë e gjyqësorit.
E gjithë kjo e ka bërë më të vështirë për këdo që t'i pengojë planet e presidentit, i cili e ka përshkruar veten në Twitter si "diktatori më i lezetshëm në botë". (Nuk është e qartë nëse ai po bënte shaka.)

Si i ndihmojnë kriptomonedhat diktatorët?
El Salvadori është vetëm një rast i entuziazmit të kriptomonedhave midis regjimeve autoritare dhe diktatorëve që i zgjedhin ato për qëllimet e tyre.

Koreja e Veriut është një shembull në shkallë të gjerë dhe një shembull që përfshin krimin lidhur me kriptomonedhat. Koreja e Veriut dhe grupet e lidhura me hakerat kanë vjedhur miliona dollarë në kripto nga e gjithë bota dhe i kanë përdorur ato fonde për të financuar programet e armëve të vendit.
Siç shkroi ish-analistja e CIA-s Sue Mi Terry për Grid në fillim të këtij viti, “regjimi fitoi gati 400 milionë dollarë në kripto të vjedhura vetëm vitin e kaluar. Koreja e Veriut gjithashtu ka blerë ligjërisht kriptomonedha, të tilla si Bitcoin, i cili nuk kontrollohet nga qeveritë apo bankat, i vështirë për t'u gjurmuar, dhe kështu një investim i sanksionuar.
Koreja e Veriut tani po ndjen gjithashtu dhimbjen e rënies së kriptomonedhës. Firma analitike Chainalysis gjurmoi një grup fondesh kriptomonedhash të Koresë së Veriut dhe zbuloi se vlera e tyre kishte rënë kohët e fundit nga 170 milion dollarë në 65 milion dollarë.

Për diktatorët, duket se ekziston një paradoks kriptomonedhash: Nga njëra anë, sipas Fanusie, diktatorët shpesh e urrejnë kripto-n sepse ajo u ofron qytetarëve rrugët për të vepruar jashtë strukturës zyrtare financiare të një vendi. Një nga propozimet e vlerës së kriptos është se në disa raste nuk ka asnjë bankë ose institucion tjetër që vepron si ndërmjetës midis transaksioneve. Një shembull aktual: Kremlini mund të frikësohet se qytetarët rusë do të përdorin kriptomonedhat si një mjet për të tërhequr para nga vendi, duke dëmtuar më tej ekonominë. Në të vërtetë, Rusia kohët e fundit ndaloi pagesat me kriptomonedha në vend.
Por liderët autoritarë kanë mësuar gjithashtu ti përdorin ato në dobi të tyre si një mekanizëm kundër sanksioneve (Irani), një burim të ardhurash (Koreja e Veriut) ose një mbrojtje kundër inflacionit të shfrenuar (Venezuela).

Në Ukrainë, shihet një rënie drastike e donacioneve e ndikuar nga rënia e tregut të kriptomonedhave
Në rastin e luftës në Ukrainë, rënia e kriptomonedhave ka treguar mundësitë pozitive dhe negative që sjellin ato.
Pas pushtimit të Rusisë, pati një rrjedhjeve të donacioneve të kriptove në Ukrainë të cilat arritën më shumë se 63 milionë dollarë në muajin e parë të luftës. Një raport i prillit e vendos numrin në 100 milionë dollarë dhe një rishikim i fundit i Grid tregoi se donacionet e kriptove në Ukrainë kanë vazhduar. Këto donacione janë përdorur për blerjen e jelekëve antiplumb, helmetave dhe furnizimeve të tjera. Edhe kundërshtarët e rusisë i janë drejtuar kriptomonedhave për të dërguar fonde për refugjatët ukrainas.

Ndërsa vlerat e kriptomonedhave kanë rënë, po ashtu ka rënë edhe vlera e të gjitha këtyre dhurimeve.
Kur Rusia nisi pushtimin ndaj Ukrainës, çmimi i Bitcoin ishte rreth 38,000 dollarë, ndërsa çmimi i Ethereum rreth 2,600 dollarë. Sot, dy kriptokriptomonedhat kryesore janë respektivisht rreth 23,000 dhe 1,500 dollarë, dhe rënia e çmimit ka ulur vlerën e të gjitha atyre donacioneve. E thënë ndryshe, ato 100 milionë dollarë tani do të vlejnë afërsisht 60 milionë dollarë.
“Në një kohë krize, është e dobishme për të marrë fonde nga e gjithë bota të cilat mund të jenë para ose kriptomonedha, çmimet e të cilave janë paqëndrueshme.” tha Fanusie. Siç theksuan ai dhe Sale Lilly, analist i lartë i politikave në Rand Corporation, ana e kundërt e paqëndrueshmërisë së kriptomonedhave është se ato donacione mund të ishin rritur në vlerë gjithashtu.

"Rreziku për donacionet është simetrik," tha Lilly. “Sikur konflikti i Ukrainës të kishte filluar afërsisht kur Covid u përhap në mars, prill 2020, ato donacione do të kishin qenë dyfishi ose trefishi i atyre që ishin.”
Ka një problem tjetër në rastin e Ukrainës: krimi i kriptove. Siç ka raportuar Grid, kriminelët kibernetikë kanë shënjestruar kuletat e kriptove të përdoruesve ukrainas përmes malware, kanë kryer sulme phishing dhe madje kanë nxjerrë monedha të rreme që pretendojnë të ndihmojnë Ukrainën.

Për investitorët individualë, kriptomonedhat janë tregtuar si një mënyrë për të shfrytëzuar joefikasitetin në sistemin tradicional financiar ose për ta anashkaluar atë krejtësisht. Në një ekonomi globale të dominuar nga disa vende të pasura dhe të drejtuar kryesisht me dollarë amerikanë, disa vende i kanë parë ato si një mënyrë për të hartuar një kurs të pavarur ekonomik. Në vazhdën e rënies së kriptomonedhave, disa nga ato vende po digjen ashtu si investitorët individualë.